กวนอู (อังกฤษ: Guan Yu;จีนตัวเต็ม: 關羽; จีนตัวย่อ: 关羽; พินอิน: Guān Yǔ; เวด-ไจลส์: Kuan Yu) เป็นตัวละครในวรรณกรรมจีนอิงประวัติศาสตร์เรื่องสามก๊กที่มีตัวตนจริงในประวัติศาสตร์ยุคสามก๊ก เกิดเมื่อวันที่ 24 เดือน 6 จีนศักราชเอี่ยงฮี ปี พ.ศ. 704 ในรัชสมัยของพระเจ้าฮั้นฮวนเต้ เสียชีวิตเมื่อวันที่ 12 เดือนที่ 7 จีนศักราชเคี่ยงเซ้ง ปี พ.ศ. 762 ในรัชสมัยของพระเจ้าฮั่นเหี้ยนเต้ มีชื่อรองว่า “หุนเตี๋ยง” (จีน: 云长) เป็นชาวอำเภอไก่เหลียง ลักษณะตามคำบรรยายในวรรณกรรมสามก๊ก กวนอูเป็นผู้มีรูปร่างสูงใหญ่ 9 ฟุตจีนหรือประมาณ 6 ศอก ใบหน้าแดงเหมือนผลพุทราสุก นัยน์ตายาวรี คิ้วดั่งหนอนไหม หนวดเครางามถึงอก มีง้าวรูปจันทร์เสี้ยว ยาว 11 ศอก หนัก 82 ชั่ง เป็นอาวุธประจำกายเรียกว่า “ง้าวมังกรเขียว” หรือ “ง้าวมังกรจันทร์ฉงาย” ในจินตนาการของศิลปินมักวาดภาพหรือปั้นภาพให้กวนอูแต่งกายด้วยชุดสีเขียวและมีผ้าโพกศีรษะ

กวนอูมีความเชี่ยวชาญและเก่งกาจวิทยายุทธ จงรักภักดี กตัญญูรู้คุณ มีคุณธรรมและซื่อสัตย์เป็นเลิศ ในวัยหนุ่มฉกรรจ์กวนอูได้พลั้งมือฆ่าปลัดอำเภอและน้าชายตายจนต้องหลบหนีการจับกุม และพบกับเล่าปี่และเตียวหุยจนร่วมสาบานตนเป็นพี่น้องกันในสวนท้อ ร่วมทำศึกกับเล่าปี่มาโดยตลอด เป็นหนึ่งในห้าทหารเสือของเล่าปี่ ครองเกงจิ๋วร่วมกับกวนเป๋งบุตรบุญธรรมและจิวฉอง ภายหลังถูกแผนกลยุทธ์ปิดฟ้าข้ามทะเลของลกซุนและลิบองจนเสียเมืองเกงจิ๋ว กวนอูคับแค้นใจที่พลาดท่าเสียทีลกซุนและลิบองจึงนำทัพไปตีเกงจิ๋วเพื่อแย่งชิงคืน แต่ถูกจูเหียนและพัวเจี้ยงจับได้พร้อมกวนเป๋งที่เขาเจาสันและถูกประหารในปี พ.ศ. 762 รวมอายุได้ 58 ปี

ภาพประกอบ โมเดลกวนอู 303TOYS โดยคุณ Theerawut Wuthichai

过五关斩六将
ฝ่าห้าด่านสังหารหกขุนพล
ด่านทั้งห้า และขุนพลทั้งหก มีดังนี้
ด่านที่หนึ่ง
ตังเหลงก๋วน (ตงหลิ่งกวน东岭关)
นายด่านที่ถูกสังหาร ขงสิ้ว (ข่งสิ้ว孔秀)
ด่านที่สอง
ลกเอี๋ยง (ลั่วหยาง洛阳)
นายด่านที่ถูกสังหาร ฮันฮก(หันฝู韩福) และนายทหาร เบงทัน (เมิ่งถาน 孟坦)
ด่านที่สาม
กิสุยก๋วน (ซื่อสุ่ยกวน汜水关) เปี๋ยนฮีวางแผน ณ วัดตีนก๊กซือ (เจิ้นกว๋อซื่อ镇国寺)
นายด่านที่ถูกสังหาร เปี๋ยนฮี (เปี้ยนสี่卞喜)
ด่านที่สี่
เอี๋ยงหยง (สิงหยาง荥阳)
นายด่านที่ถูกสังหาร อองเซ็ก (หวางจื๋อ王植)
ด่านที่ห้า
ท่าข้ามน้ำฮวงโห 滑州欲渡黄河
ปากน้ำฮวงโห 黄河渡口
นายด่านที่ถูกสังหาร จินกี๋ (ฉินฉี秦琪) ทหารในสังกัดแฮหัวตุ้น

ที่มาของคำว่า “เทพเจ้ากวนอู”
ทำไมถึงเรียกกันว่า เทพเจ้ากวนอู
ทำไมถึงมีการสร้างศาลขึ้นทั่วโลก
เรื่องที่ทุกคนควรรู้ ไม่ใช่เฉพาะแต่คนที่ชอบสามก๊กเท่านั้น

อยากบอกต่อให้เข้าใจ สุดท้ายใครจะเชื่อเเนวใดก็สุดเเล้วเเต่คนนั้น

ผมชอบสามก๊ก เปิดเพจสามก๊ก สะสมของเกี่ยวกับสามก๊ก เรื่องที่สอนก็มีสามก๊ก

มีหลายครั้งที่มีคนถามว่า ชอบสามก๊ก ที่ที “เทพเจ้ากวนอู” น่ะหรือ เราก็งงนิด ๆ ไม่รู้จะตอบอย่างไร เพราะถ้าตอบต้องตอบยาวให้คนที่ถามได้เข้าใจ

สามก๊กคือเรื่องราวประวัติศาสตร์จีนปลายราชวงศ์ฮั่น เเละสมัยสามก๊ก ที่ถูกทำมาเขียนเป็นวรรณกรรม 三国演义 ซานกว๋อเหยี่ยนยี่ วรรณกรรมชื่อดังของโลก ตัวละครในวรรณกรรมหลายคนก็คือบุคคลในประวัติศาสตร์ที่เกิดมาแล้วดับสูญเหมือนคนทั่วไป

แล้ว “เทพเจ้ากวนอู” คือใคร เป็นเทพเจ้าจริงหรือ เป็นเทพเจ้าได้อย่างไรทำไมมีศาลอยู่มากมายทั่วทุกมุมโลก

กวนอูคือบุคคลในประวัติศาสตร์จีนสมัยสามก๊กคนหนึ่ง เป็นขุนศึกของเล่าปี่แห่งจ๊กก๊ก (蜀สู่) ซึ่งในวรรณกรรมเขาคือขุนพลผู้เป็นน้องร่วมสาบานของเล่าปี่ที่มีความซื่อสัตย์ต่อเล่าปี่จนวาระสุดท้ายของชีวิต

ต่อมาผู้คนต่างยกย่องกวนอู เพราะชาวจีนยกย่องผู้มีความกตัญญูซื่อสัตย์ภักดี (ผมไม่ได้กล่าวถึงงักฮุย) จนมีการสร้างรูปเคารพ ภาพวาด เป็นตัวแทนของกวนอู และเป็นที่นิยมกันมากขึ้น จนถึงขั้นฮ่องเต้ในหลายราชวงศ์แต่งตั้งกวนอูเป็นถึงเทพเจ้า และมีการสร้างศาลจำนวนมากในประเทศจีน เเละแพร่หลายไปทั่วโลกทุกที่ที่คนจีนไปถึง รวมทั้งในประเทศไทยก็มีมากเช่นกัน

อย่างไรก็ดี กวนอูก็คือคนธรรมดาคนหนึ่ง ที่บันทึกประวัติศาสตร์ก็ไม่ได้ระบุความซื่อสัตย์ไว้อย่างมากมายเท่าในวรรณกรรม เขามีรัก โลภ โกรธ หลง มัวเมา หยิ่งทะนง เหมือนคนทั่วไป แต่ผู้คนก็คุ้นเคยกับความซื่อสัตย์อย่างเต็มเปี่ยมของกวนอูในวรรณกรรมมากกว่า

เมื่อกวนอูถูกยกย่องในฐานะฮ่องเต้และเทพเจ้าที่สูงส่ง ทำให้คนที่ไม่รู้เรื่องราวเกี่ยวกับสามก๊กไม่รู้จักเขา รู้จักแต่เพียง “เทพเจ้ากวนอู” หรือ “เจ้าพ่อกวนอู” ในรูปแบบเทพเจ้าที่ไม่ใช่คนคน บางคนก็ไหว้ตาม ๆ กันมาตั้งเเต่ปู่ย่าตายายพ่อเเม่ โดยไม่รู้ว่าเขาคือใคร รู้จักแต่เพียงว่าเขาคือ “เทพเจ้ากวนอู”

เช่นเดียวกัน ทุกวันนี้ชาวไทยที่ได้ชื่อว่าชาวพุทธไหว้พระพุทธรูป อันเป็นตัวเเทนของพระพุทธเจ้า เเต่ไม่รู้จักว่าพระพุทธเจ้าคือใคร พระพุทธเจ้าทรงทำอะไร วันสำคัญเเต่ละวันคือวันที่มีเหตุการณ์ใด ได้แต่ไหว้ตามกันมา แต่ไม่ยอมเปิดใจที่จะศึกษา

เมื่อคนทั่วไปรู้จักเเละเข้าใจเเต่คำว่า “เทพเจ้ากวนอู” ซึ่งเเน่นอนในความคิดพวกเขาจะไม่คิดว่ากวนอูคือคน หรือบุคคลในประวัติศาสตร์ เเต่เป็นเทพเจ้าที่มีความศักสิทธิ์ คงจะสามารถให้สิ่งที่พวกเขาขอได้ ดังนั้นจึงทำให้คนทรงหลายพวกอ้างใช้วิธีประทับทรงกวนอู หลอกลวงบนความเชื่อของคนอื่น จะด้วยต้องการทรัพย์สินเงินทองหรือความมีหน้ามีตา หรือความอยากให้คนมากราบไหว้ก็แล้วแต่ หรือพวกจิตสัมผัสที่อ้างว่าติดต่อสื่อสารกับกวนอูได้ก็ขอให้อย่าได้หลงเชื่อ มันเป็นธุรกิจทั้งนั้น ขอให้ใช้วิจารณญาณ ใช้เหตุผลตามคำสอนพุทธให้มาก

ถ้าพวกจิตสัมผัสบอกว่ากวนอูมาเข้าทรง หรือคุยกับกวนอูได้ ลองย้อนถามไปเลยครับว่า คุณพูดภาษาอะไรกับกวนอู เเล้วกวนอูพูดภาษาอะไรกับคุณ

ผมชอบสามก๊ก ศึกษาสามก๊กด้านประวัติศาสตร์เเละวรรณคดีมาสิบกว่าปี แต่ไม่เคยสอนหรือส่งเสริมให้คนรู้จักแต่ “เทพเจ้ากวนอู” แต่ผมจะพยายามให้รู้จักกวนอูในฐานะคนก่อนที่จะได้รับการยกย่องเป็นเทพเจ้า เพราะมันจะเป็นการเล่าเรื่องราวที่มาที่ไปให้เข้าใจอย่างถูกต้อง (มิฉะนั้นคนที่ไม่รู้ก็คิดว่าในสามก๊กมีเทพเจ้ากวนอูด้วย คงจะสู้กันแบบปาฏิหาริย์เหมือนในไซอิ๋วแน่เลย – -” )

กวนอูก็คือบุคคลหนึ่งในประวัติศาสตร์เท่านั้น คือปุถุชนคนธรรมดา เหมือนบุคคลในประวัติศาสตร์ทั่วไป อย่างบ้านเรามีสมเด็จพระนเรศวร สมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯลฯ ซึ่งต่อมาก็มีการสร้างรูปเคารพ สร้างศาลให้ผู้คนสักการะบูชาเช่นกัน ต่างกันเพียงของเราไม่ได้ยกย่องเป็น “เทพเจ้า” เท่านั้นเอง

ที่ผมโพสต์ภาพของสะสมลงอัลบั้มภาพในเฟซบุ๊กบ่อย ๆ เพราะชอบสามก๊ก และสะสมข้าวของเกี่ยวกับสามก๊กด้วย ขอชี้แจงประเด็นของสะสมที่เป็นตัว ๆ เช่น รูปปั้น รูปหล่อ โมเดล ที่มีเล่าปี่ กวนอู เตียวหุย ขงเบ้ง บางครั้งเวลาโพสต์แล้ว คนอื่นมองพวกภาพรูปปั้นรูปหล่อดูเหมือนพวกเทวรูปบูชา อยากบอกว่าไม่ใช่นะครับ มันเป็นเพียงสิ่งของที่ผมสะสมเพราะความงามทางศิลปะ ไม่ใช่ของศักดิ์สิทธิ์ โปรดอย่าเข้าใจผิด

คำว่า “เทพเจ้ากวนอู” คือสิ่งที่คนกำหนดขึ้นเองเท่านั้น

สุดท้ายนี้ อยากบอกว่าโพสต์นี้ตั้งใจบอกที่มาของคำว่า “เทพเจ้ากวนอู” ให้คนไทยเข้าใจ แต่ไม่ได้บอกว่าห้ามไหว้นะครับ เมื่ออ่านโพสต์นี้เเล้ว เวลาไปศาลกวนอู หรือจะไหว้กวนอู จะได้รู้จักกวนอูให้มากขึ้นกว่าเเค่คำว่า “เทพเจ้า” เท่าที่เคยรู้กันมา

ตั้งใจเขียนโพสต์นี้มาก ขอบคุณที่อ่านจนจบ และขอกำลังใจด้วยการพิมพ์เลข ๙ ที่ช่องแสดงความเห็นด้วยครับ เพื่อที่ผมจะได้ทราบว่ามีคนอ่านจบ

ติดตามข้อมูลและเกร็ดความรู้เกี่ยวกับสามก๊กได้ที่เพจ สามก๊ก 1994 三国演义
ภาพประกอบ โมเดลกวนอู 神勇关云长 INFLAMES TOYS โดย Luka (ตัดต่อใหม่)