มาตราวัดความสูงในสามก๊ก

“ขงเบ้งเป็นผู้ที่รูปร่างสูงใหญ่ สูงประมาณหกศอก”
อ้างอิงจาก สามก๊ก ฉบับ เจ้าพระยาพระคลัง (หน)

หลายๆ ท่านคงสงสัยและอยากรู้ว่าหน่วยศอกในสามก๊กนั้น ยาวแค่ไหนกันเชียว วันนี้ผมมีคำตอบครับ

อันที่จริงนั้นเมื่อเปิดไปดูฉบับภาษาจีน ก็จะไม่พบร่องรอยอะไรเลยว่าเมืองจีนมีหน่วยวัดเป็นศอก แต่กลับพบหน่วยวัดที่มีชื่อว่า “ฉื่อ” (尺) แทนที่จะเป็นศอกอย่างที่ภาษาไทยว่าไว้

ฉื่อ หรือ บ้านแถบคุณฮกเกี้ยนและกวางตุ้ง เรียกว่า “เซี๊ยะ” เป็นหน่วยวัดดั้งเดิมของจีนก็ว่าได้ มีความยาวราวๆ 1 ฟุต ที่มาความยาวก็มาจากการประมาณความยาวแขนช่วงล่างของมนุษย์ มันปรากฏขึ้นครั้งแรกสมัยราชวงศ์ซาง หรือเมื่อประมาณ 3000 ปีก่อน ต่อมาหน่วยฉื่อนี้ก็ได้เผยแพร่ไปในหลายประเทศในแถบเอเชียตะวันออกและได้ดัดแปลงความยาวให้เป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง เช่น ญี่ปุ่น เกาหลี และเวียดนาม หน่วยฉื่อถูกแบ่งออกเป็นหน่วยย่อยที่ชื่อว่า “ชุ่น (寸)” โดยหนึ่งฉื่อจะมี 10 ชุ่น หน่วยชุ่นนี่ก็จะคล้ายคลึงกับหน่วยนิ้ว ขอแถมอีกเป็นความรู้เพิ่มเติม 10 ฉื่อมีค่าเท่ากับ 1 จั้ง (丈)

ปัจจุบัน หน่วยฉื่อก็ไม่ได้ถูกดัดแปลงความยาวเป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นเหมือนในต่างประเทศอย่างเดียว ในแผ่นดินจีนเอง แต่ละถิ่นก็ดัดแปลงความยาวของฉื่อให้เป็นเอกลักษณ์ของเขาเช่นกัน เช่น ฉื่อจีนแผ่นดินใหญ่ ฉื่อฮ่องกง ฉื่อไต้หวัน เป็นต้น

หน่วยฉื่อจีนแผ่นดินใหญ่มีการบัญญัติความยาวอย่างเป็นทางการในปี 1984 ฉื่อแผ่นดินใหญ่มีความยาวราว 1 ใน 3 ของหน่วยเมตร ซึ่งได้ค่ายาว 33 1/3 เซนติเมตร แต่ทว่าถ้าเป็นฉื่อฮ่องกงก็จะมีความยาวยาว 37.1475 เซนติเมตร และคนฮ่องกงเองไม่นิยมเรียกฉื่อ แต่นิยมเรียกว่า “เซี๊ยะ” แทน เพราะฮ่องกงเป็นคนพื้นแพกวางตุ้ง ฉะนั้นจึงเรียกอย่างที่ว่า แถมความรู้อีก ในบางครั้งฉื่อจีนแผ่นดินใหญ่กับฉื่อฮ่องกงถูกถอดความแปลเป็นภาษาอักกฤษได้ว่า ฟุตจีนและฟุตฮ่องกง ตามลำดับ

ค่าของหน่วยฉื่อในประวัติศาสตร์โบราณนั้น มิได้มีความยาวยาวเท่าปัจจุบัน การศึกษาไม้บรรทัดจีนโบราณของนักวิจัยนักโบราณคดีนั้น ได้สรุปว่าหน่วยฉื่อในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 2 ก่อนคริสตกาลถึงคริสต์ศตวรรษที่ 3 (ช่วงเวลานี้ตรงกับช่วงยุคราชวงศ์ฉินถึงยุคสามก๊ก) มีค่าประมาณ 23.1-24.3 เซนติเมตร โดยฉื่อในยุคเลียดก๊ก หรือ จ้านกว๋อ ก็มีค่าเท่ากับ 23.1-24.3 เซนติเมตรเช่นกัน

จริงๆ สามก๊กฉบับภาษาจีนใช้มาตราวัดว่าฉื่อ แต่เจ้าพระยาพระคลังหนกลับไม่แปลว่าเซี๊ยะ ซึ่งมันตรงกับสำเนียงในหนังสือ ทว่ากลับแปลเซี๊ยะเป็นศอกแทน ทำไมกันนะ ผมก็ไม่ทราบหรอก แต่อาจเป็นเพราะต้องการให้ผู้อ่านเข้าใจ เลยจงใจใส่หน่วยวัดไทยแทน

คิดเล่นๆ ถ้าเป็นอย่างที่ผมเขียนไว้ ขงเบ้งสูงหกศอก หรือคำจีนใช้ว่า ฉื่อ หรือ เซี๊ยะ แสดงว่าขงเบ้งสูงประมาณระหว่าง 138.6-145.8 เซนติเมตร ซึ่งไม่เป็นความจริงเลย พอไปเทียบดูฉบับภาษาจีนกลับบอกว่า 8 ฉื่อ ถ้า 8 ฉื่อก็สูงระหว่าง 184.8-194.4 เซนติเมตร แสดงว่า ฉบับเจ้าพระยาพระคลังนั้นมีความคลาดเคลื่อน ของจีนบอก 8 ฉื่อ, เซี๊ยะ, หรือศอกในคำไทย แต่กลับแปลเป็น 6 ศอก ซึ่งหกศอกสูงแค่เด็กประถมบ้านเราเอง

ขอสรุปความสูงขงเบ้งโดยใช้เกณฑ์ของจีนว่าสูง 184.8-194.4 เซนติเมตร

หวังไว้จะได้ประโยชน์ไม่มากก็น้อย

บทความโดย สามก๊ก 2010 ซับไทย Fanpage aka The Oriental Media Official